U organizaciji Nacionalnog vijeća slovenske nacionalne manjine, Nacionalnog vijeća češke nacionalne manjine i Društva Slovenaca Sava, u Beogradu je u prosincu obilježena 145. obljetnica od rođenja i 60. obljetnica od smrti čuvenog slovenskog arhitekta Jože Plečnika. Prve večeri u Ustanovi kulture Parobrod u Beogradu povjesničarka umjetnosti Ana Kocjan tijekom svog izlaganja predstavila je Plečnikova arhitektonska ostvarenja u Beču, Pragu, Ljubljani i Beogradu, a prikazan je i dokumentarni film Golijati sa Crvenog krsta autorice Olivere Pančić, koji govori o franjevcima u Beogradu i Plečnikovoj rotondi – crkvi svetog Ante Padovanskog na Zvezdari.
Drugog dana, u crkvi svetog Ante Padovanskog održana je svečana misa koju je predvodio beogradski nadbiskup mons. Stanislav Hočevar, nakon koje je beogradski župnik na Zvezdari fra Ilija Alandžak predstavio crkvu koju je projektirao arhitekt Jože Plečnik, ističući tom prigodom njene sakralne i umjetničke vrijednosti.
Povijest
Crkva svetog Ante jedino je, jedinstveno i originalno autorsko ostvarenje slovenskog arhitekta Plečnika u Beogradu i pripada grupi njegovih najznačajnijih sakralnih djela. Izgradnja crkve započela je 1929. godine po nacrtima Plečnika, koga je prvi gvardijan i župnik novog samostana fra Arkangeo Grgić, a na preporuku hrvatskoga kipara Ivana Meštrovića i uz odobrenje provincijala fra Joze Markušića, zamolio da to učini. Plečnik je plan crkve napravio bez novčane naknade, te je do svoje smrti pratio i poticao njezinu gradnju. Temeljni kamen blagoslovio je 1929. apostolski nuncij Kraljevine Jugoslavije mons. Hermenegildo Pellegrineti, dok je novu još nedovršenu crkvu blagoslovio za liturgijsku upotrebu 1932. godine prvi nadbiskup Beogradske nadbiskupije fra Rafael Rodić. Ova monumentalna kružna građevina, s apsidom na istoku i ulaznim trijemom na zapadu, te cilindričnim zvonikom na jugoistoku ostavlja snažan dojam na posjetitelje i jedan je od spomenika kulture u Beogradu.
Opomena i nadahnuće
„Kada su Srbi, Slovenci i Hrvati bili zajedno, bilo je potrebno tadašnjoj prijestolnici stvoriti jedan dobar katolički spomenik. I to se dogodilo. Izabrali su Jožefa Plečnika, ne samo europskog nego i svjetski poznatoga arhitekta. Ova crkva je na poseban način ukras Grada Beograda i tadašnje Kraljevine Srbije, ali i jedna divna sinteza Istoka i Zapada“, kaže beogradski nadbiskup mons. Hočevar, ističući:
„Plečnik se prilikom izrade nacrta uživio u te dvije kršćanske tradicije i dobro je znao to povezati. Zato je ova crkva na neki način i opomena i nadahnuće da trebamo trajno graditi jedinstvo. Bio je izvanredna ličnost. Dolazi iz jedne kršćanske obitelji, a i sam je duboko živio kršćanstvo. Sve što je radio za crkvu, radio je potpuno besplatno. Preživio je dva svjetska rata i u vrijeme komunizma, upravo zbog svoje čvrste i duboke vjere, protjeran je iz javnog života. Sve te okolnosti utjecale su mnogo na njega. Osim Austrije, Češke, Slovenije i Srbije, radio je i u Hrvatskoj, ali nažalost tamo njegova djela nisu svugdje dovršena.“
Jedinstvena po svom obliku
Crkva svetog Ante Padovanskog u Beogradu uvrštena je u spomenike kulture 2010. godine i predstavlja raritet u sakralnoj arhitekturi modernog doba. Glavni prostor crkve, promjera 18 i visine 52 metra, je kružni i cilindričan. Središnji prostor je izdužen polukružnom apsidom i glavnim oltarom, a na suprotnoj strani pravokutnim ulazom sa 6 stupova, što crkvi daje cilindričnu formu. Umjetničko uređenje unutarnjeg prostora crkve po planu Jože Plečnika počelo je 1934. godine.
„Plečnik je poznat po svojim djelima, ali je ova crkva inovacija u arkitektonskom smislu zato što je okrugla. U vrijeme dok je građena, nije bio običaj da se crkve grade u kružnom obliku. Po tome je ona jedinstvena. Proslava ove dvije značajne obljetnice samo je uvertira za proslavu još jednog našeg značajnog jubileja: 90 godina od početka izgradnje naše crkve“, navodi župnik fra Ilija Alandžak.
Obljetnicu slavnoga arhitekta zajednički su organizirali Češko i Slovensko nacionalno vijeće.
„S obziorm na to da su Slovenci i Česi nominirali Plečnikova djela na UNESCO listu, imali smo želju publici približiti Jožu Plečnika koji je stvarao i u Beogradu. On je radio širom Europe, a ova godina je u Sloveniji proglašena za godinu Plečnikove Ljubljane. Bio je izuzetno velik čovjek, živio je od svoje profesorske plaće i nacrte za crkve radio je besplatno. Njegova veličina ogleda se i u tome što je imao neprocjenjive ideje o zajedništvu“, kaže predsjednik Slovenskog nacionalnog vijeća Saša Vergić.
Izvor: Hrvatska riječ(S. Darabašić)
